Het Friese paard
Het Friese paard: A Love for Life
Van bijna uitgestorven tot een bloeiend ras met 70.000 geregistreerde paarden in meer dan 80 landen: het Friese paard heeft vele stormen overwonnen en is populairder dan ooit. De koninklijke uitstraling, het vriendelijke, mensgerichte karakter, de veelzijdigheid in sport… Het aanpassingsvermogen van het Friese paard is grenzeloos. A Love for Life, een liefde voor het leven.
Zwarte parels populair over de hele wereld
Het populaire Friese paard is misschien wel het meest tot de verbeelding sprekende paardenras ter wereld. Deze zwarte parels met hun trotse en imposante verschijning hebben zich verspreid over alle windstreken van de aardbol. Van China tot Canada en van Zweden tot Zuid-Afrika. Ze zijn het symbool van kracht en elegantie en weten met hun levendige en vriendelijke karakter vele harten te stelen. Ze schitteren in beroemde Hollywoodfilms, in shows en ook in het theater spektakel De Stormruiter. In de sport, tot op hoog internationaal niveau, zijn de Friese paarden echte blikvangers. Die populariteit is niet van alle tijden, zo leert ons de geschiedenis over het Friese paard.
GESCHIEDENIS
Sterke ridderpaarden
De eerste schriftelijke meldingen over het bestaan van Friese paarden vinden we terug aan het begin van onze jaartelling. Er zijn bewijzen dat Friese ruiters in die tijd deel uitmaakten van het roemruchte Romeinse leger van keizer Nero. Bekend is dat Friese paarden betrokken waren bij de fameuze Slag bij Hastings, die door Willem de Veroveraar gezeten op een Fries in 1066
werd gewonnen. Vaststaat dat Friezen in de dertiende eeuw bekend stonden als fokkers en handelaren die op markten in heel West-Europa runderen en paarden verkochten. De door hen gefokte robuuste, rijk behaarde paarden waren niet groter dan 140 centimeter. Ze konden geharnaste ruiters van wel 250 kilogram dragen en waren daarom in de Middeleeuwen zeer gewild als ridderpaard
Adellijk, lichtvoetig en sierlijk
In de periode die we met Barok (1600-1750) aanduiden, verandert in Europa het ideale type paard. Moorse en Turkse legers hadden wendbare en snelle Oosterse paarden waartegen het zware (Friese) ridderpaard niet bestand was. Europa werd in die tijd overheerst door Spanje en dat betekende de komst van de Spaanse cavalerie en hun adellijke, vooral Andalusische, paarden. Dit lichte en wendbare paard, dat veel Arabisch bloed had, bleek niet alleen geschikt voor de veranderende oorlogsvoering, het was met zijn statige uitstraling en verheven gangen een prachtig pronkpaard. Een paard waarmee iedere officier en edelman zich kon vertonen. Het veelkleurige Andalusische paard drukte zijn stempel op de Fries, die adellijker en lichtvoetiger werd, een klein hoofd kreeg en een sierlijke, licht gebogen hals. Dit barokke Friese paard vertoont dan al veel overeenkomsten met het paard van nu.
De Gouden Eeuw van het Friese paard
De roem van het barokke, veelzijdige Friese paard als strijdros, dressuurpaard, koetspaard en harddraver steeg in Europa tot grote hoogte. De Gouden Eeuw in Nederland (zeventiende eeuw) werd ook de Gouden Eeuw van het Friese paard. Zo was het zeer populair bij veldheren van hoge adel en rijscholen aan Europese hoven, waar de hogeschool van de dressuur werd bedreven. Veel kunstwerken uit de Gouden Eeuw getuigen van de grote faam van het Friese paard. Zoals een ets van de Friese strijdhengst Phryso die in het bezit was van de Spaanse legerleider Don Juan van Oostenrijk. Populariteit is zelden voor de eeuwigheid en dat was nu niet anders. Door de opkomst van infanterie en vuurwapens werd de rol van de cavalerie kleiner en moest voor het veelzijdige Friese paard een nieuw gebruiksdoel worden gevonden. Dat doel werd gevonden in het gebruik als harddraver en koetspaard, en het lichtere werk in de landbouw.
Niet geschikt voor zwaar werk
Het Friese paard verwierf al snel nieuwe bekendheid als koetspaard en harddraver. De harddraverijen groeiden in Friesland uit tot ware volksfeesten, waarmee veel geld kon worden verdiend. Adel en boerenstand ging bovendien op zondag graag in een fraaie sjees met een fraaie Fries ervoor naar de kerk als teken van welstand en trots. Toch werd het lichtere Friese paard in het noorden van Nederland gaandeweg opnieuw verdrongen. Dit keer door zwaardere paardenrassen en de komst van de automobiel.
HET KFPS
In 1879 werd het stamboek opgericht
Ter bescherming van het Friese paard richtte een groep Friese landeigenaren en boeren in 1879 in herberg ‘De drie Romers’ te Roordahuizum (Reduzum) het (Friesch) Paarden-Stamboek op. Het eerste paardenstamboek van Nederland van het enige eigen paardenras dat Nederland rijk is. Toch bleek de dreigende teloorgang van het Friese paard hiermee bepaald nog niet afgewend.
Van elegant paard naar zwaar landbouwpaard
In 1913 was de populatie Friese paarden naar een historisch dieptepunt gezakt met nog slechts drie levende ‘raszuivere’ Friese dekhengsten: Prins 109P, Alva 113P en Friso 117P. Om uitsterven te voorkomen moest er iets gebeuren. Het stamboek besloot zich definitief te richten op het fokken van lichte en middelzware landbouwpaarden, zonder het kruisen met andere paardenrassen toe te staan. De verandering moest van binnenuit het ras tot stand komen. Twee jaar later werd voor het eerst in tien jaar weer een Friese hengst in het stamboek ingeschreven: Oom 119. Om beter aan de eisen van de landbouw te kunnen voldoen, werd het Friese paard zwaarder en compacter gefokt, maar met behoud van de zwarte kleur, het weelderige behang en het fijne karakter.
Een nieuwe crisis dient zich aan
In 1954, vijfenzeventig jaar na oprichting, verwierf het stamboek de koninklijke status en werd het de Koninklijke Vereniging “Het Friesch Paarden-Stamboek” (KFPS). Het feest was van korte duur want opnieuw vormden vernieuwingen in de landbouw een bedreiging. In een kleine twintig jaar vertienvoudigde het aantal tractoren, die de (Friese) paarden van de landbouwgrond verdrongen. In 1970 had het stamboek nog slechts 645 leden, duizend geregistreerde paarden en werden nauwelijks meer dan vierhonderd merries gedekt. Geen goede ontwikkeling voor een stamboek waarvan het verwantschap tussen paarden, vanwege de smalle basis van het begin van de eeuw, toch al hoog is. De verkoopprijzen van Friese paarden daalden tot slachtwaarde en het stamboek balanceerde op de rand van het faillissement. Net als zestig jaar daarvoor moest er wat gebeuren en opnieuw was het een groep liefhebbers in Friesland die in de bres sprong voor het Friese paard.
WERELDKAMPIOEN VEELZIJDIGHEID
Toenemende welvaart en vrije tijd biedt redding
Naast ledenwerfacties en loterijen werd in 1967 een ‘kruistocht’ door Friesland georganiseerd om de bevolking te wijzen op de noodsituatie en het ras te promoten als sport- en recreatiepaard. Men pleitte ervoor het Friese paard niet langer als landbouwpaard, maar weer als luxepaard te fokken. Een paard dat geschikt was voor sport en recreatie, voor de wagen en onder het zadel. Dit keer voor een breder publiek dan de adel en burgerij van eeuwen daarvoor. Gelukkig stegen welvaart en vrije tijd en dat betekende dat paardrijden en paardensport bereikbaar werd voor een breder publiek.
Vierspanrijden en films
Wat hielp was dat het vierspanrijden een nieuwe en populaire tak van paardensport werd, waarin Friese vierspannen internationaal de aandacht trokken. Hun optredens zorgden tot ver buiten Friesland voor een stijgende vraag naar Friese paarden.
Van vergelijkbare betekenis zijn de vele Hollywoodfilms waarin de zwarte parels schitteren, zoals De Mask of Zorro en in de populaire series The Hunger Games en Game of Thrones. De fokkerij trok aan en het KFPS klom na twintig jaar uit een diep dal. In 1979 werd het eeuwfeest gevierd, wat het begin van een ongekende bloeiperiode zou markeren.
Modern paard met karakter en uitstraling
Geleidelijk herwon het Friese paard zijn elegantie van weleer en werd het hoogbeniger met een minder zware en compacte bouw. Ondertussen was nauwelijks te voldoen aan de sterk groeiende vraag buiten de grenzen van Friesland. Geholpen door de komst van kunstmatige inseminatie in de jaren zeventig werd het mogelijk merries tot in verre streken te insemineren en kon de populatie Friese paarden explosief groeien van een kleine 3.000 in 1980 naar 70.000 vijfentwintig jaar later. Het KFPS ontwikkelde zich in het spoor van het succes tot een heel professioneel stamboek dat jaarlijks wereldwijd tientallen keuringen organiseert om te beoordelen of het Friese paard zich als rij- en tuigpaard goed blijft ontwikkelen. Met extra aandacht voor het behoud van die raseigenschappen die het Friese paard verbindt met zijn verre voorouders.
Sport- en showpaard
Met een verleden als harddraver en koetspaard bewijst het Friese paard zich in de aangespannen sport. Dat het veel talent heeft voor de dressuursport had het eeuwen geleden aan de Europese hoven al aangetoond. Tegenwoordig kan het Friese paard zich tot op het hoogste niveau van de dressuursport meten met andere rassen. Vanwege de imposante uitstraling en intelligente en gemakkelijke karakter is het ook als showpaard en filmster zeer gewild. De internationale shows van de Fryske Quadrille en het Friesian Top Dressage Team zijn publiekslievelingen en het theaterspektakel De Stormruiter, met meer dan honderd Friese paarden in de hoofdrol, trekt liefst honderdduizend bezoekers naar Leeuwarden.
HET FRIESE PAARD VEROVERT DE WERELD
Het paradepaard van Friesland met zijn werkwillige instelling en ongecompliceerde karakter is uitgegroeid tot één van de meest gewilde en veelzijdige paardenrassen in de wereld. Anno 2023 telt de Koninklijke Vereniging Het Friesch Paarden-Stamboek ruim tienduizend leden verspreid over ruim tachtig landen. Elk jaar worden ongeveer vijfduizend merries door een kleine honderd hengsten ‘gedekt’.
Uiterlijke én innerlijke schoonheid
Het veelbewogen verhaal van het Friese paard, dat zo sterk is verbonden met Friesland, vertelt ons dat dit veelzijdige paardenras zich telkens weer wist aan te passen aan de eisen des tijds. Dankzij haar fiere verschijning met gitzwarte kleur, weelderige behang, het adellijke hoofd, de rechtopstaande en licht geboden hals, de elegante bouw en de verheven gangen, is het Friese paard een lust voor het oog. Haar intelligente en werkwillige instelling en haar ongecompliceerde, vriendelijke karakter maakt haar tot een trouwe kameraad voor sport en recreatie. Die uiterlijke en innerlijke schoonheid, zo leert het verleden, kleurt de toekomst van het Friese paard rooskleurig.
Bron: Het Friese paard